Regulacja i kontrola różnicowania się komórek

Różne formy komórek wytwarzane są przez mechanizmy, które wybie­rają spośród wszystkich instrukcji DNA tylko odpowiednie dla każdego typu komórki. Na przykład komórki gruczołów ślinowych wytwarzają enzym amylazę, który rozkłada skrobię; komórki skóry wytwarzają keratynę ? ochronne, nierozpuszczalne białko skóry i włosów. Podobnie komórki wszystkich tkanek wytwarzają tysiące różnych enzymów kata­lizujących syntezę lub rozkład odpowiednich substancji. Ogólny proces regulacji musi zapewnić, żeby każde białko produkowane było we wła­ściwym miejscu, we właściwych ilościach i we właściwym czasie. Do­tychczas niewiele wiemy o kontroli i regulacji tego rodzaju różnicowa­nia się. Kiedy je zrozumiemy, będziemy w stanie znacznie lepiej kontro­lować nasze życie oraz innych organizmów.

Zasady regulacji mogą polegać na represji większości operonów DNA każdej komórki, przy czym tylko niektóre z nich ? te właściwe ? ma­ją możność działania. U bakterii komórki aktywne mogą być zmienione tak, aby odpowiadały warunkom środowiska. Wydaje się, że u zwierząt wielokomórkowych niemal każda komórka osobnika dorosłego jest ?zróż­nicowana”. Prawdopodobnie tylko niektóre operony są w takich komór­kach aktywne, a większość pozostałych podlega silnej, być może nieod­wracalnej represji. Występują jednak także i słabiej tłumione (represjo­nowane) operony, które w pewnych warunkach mogą się uaktywnić, umożliwiając komórce pewną swobodę działania, np. w celu samoreperacji. Problem, w jaki sposób i kiedy operony zostają stłumione w czasie rozwoju, wciąż jeszcze nie jest rozwiązany. Jądra komórek jelitowych kijanek żabich można przeszczepić do pozbawionych jąder jaj, powodu­jąc ich rozwój aż do dojrzałych, płodnych, dorosłych osobników. Tak więc geny są w tym stadium wciąż jeszcze nienaruszone. W pewnych zaś warunkach eksperymenty transplantacji jąder wskazują, że w jądrach komórek zróżnicowanych zaszły trwałe zmiany. Jądra ta­kich komórek przeszczepione do jaj pozbawionych jąder dają w rezulta­cie zarodki o specjalnych cechach, które będą się reprodukowały w przy­padku, kiedy ich jądra użyjemy do dalszej transplantacji. Ich DNA uległ trwałej zmianie.